vi
vi, terminalde çok satırlı düzenleme yapabilen metin editörlerinin atalarından birisi olarak görülür. 2009'da yapılan bir anket Linux üzerine kullanılan en yaygın metin editörünün %36 ile vi olduğunu göstermektedir. Kompleks işlemleri destekleyen ve hemen her sistemde önyüklü olarak gelen vi haricinde bir diğer popüler metin editörü ise emacs'tir.
Tarihçe
vi editörü aslında oldukça eskiye dayanan bir takım editörlerin evrilmesiyle ortaya çıkmıştır. Editörün çıkış noktası ed isimli editördür. ed Ken Thompson tarafından UNIX işletim sisteminin üç temel yapı taşından biri olarak geliştirilmiştir: assembler, editör ve shell.
ed'in kullanımı zamanla pek "pratik" bulunmadığından, "ölümsüzler" (immortals) tarafından kullanılabileceği espirisiyle, "ölümlüler" (mortals) için em geliştirildi: editor for mortals. em'nin görece yaygınlaşmasının ardından Bill Joy ve Chuck Haley kodu kendilerince şekillendirip en isimli bir versiyonunu geliştirdiler. Daha sonra Bill Joy tek başına en'yi "extend" edip ex'i piyasaya sürdü. ex'e eklenen tam-ekran görsel modu, metin editörlerinin dönüm noktası oldu. Her ne kadar bu fikir piyasadaki başka yazılımlardan alınmış olsa da, en yaygın kullanıma ulaşanı kendisi olmuştu. Zamanla ex'in görsel modu (visual mode) o kadar çok kullanıldı ki, doğrudan vi komutu ile ex programı tam-ekran görsel modunda çalıştırılır oldu.
Yıllar sonra Bram Moolenaar tarafından vi kodu geliştirildi ve vim (Vi IMproved) açığa çıktı. Günümüz klavye ve sistemlerine en yatkın olanı olduğu gerekçesiyle biz de örneklerimizde vim kullanacağız.
CentOS işletim sistemiyle birlikte gelen vi doğrudan vim olurken Debian ve Ubuntu türevlerinde durum böyle değildir. Eğer bu sistemlerde de vim kullanmak isterseniz aşağıdaki komutla önce yüklemeniz gerekir.
Ardından vi çalıştırıldığında doğrudan vim çalışacaktır. Yukarıdaki komutların ne anlama geldiğini merak ediyorsanız, Temel Dağıtımlar bölümünün Debian kısmının aptitude Paket Yöneticisi başlığını inceleyebilirsiniz.
Çalışma Modları
vi'ın bir takım çalışma modları vardır, bu aslında ed'den kalan bir alışkanlıktır. vi ilk çalıştırıldığında komut modunda bulunur, düzenleme moduna geçmek için ayrıca işlem yapmanız gerekir. komut modundayken tuşlara basarsanız yazı yazamazsınız, ancak kopyalama, silme, dosya içinde gezinme benzeri işlemleri gerçekleştirebilirsiniz.
Dosyamızı vi ile aşağıdaki gibi açtığımızda, komut modundan düzenleme moduna geçmek için i tuşuna basmamız yeterlidir.
Dosyayı açtıktan sonra i tuşuna basarsanız terminalinizin en alt satırında --INSERT-- yazdığını görebilirsiniz. Bu, düzenleme modunda bulunduğunuzu gösterir. Bu durumdayken tuşlara bastığınızda, imlecin bulunduğu yere karakter eklemesi gerçekleşecektir. düzenleme moduna geçmek için i tuşunu kullanmak yerine, klavyelerin artık pek kullanılmayan INSERT tuşunu da kullanabilirsiniz.
Düzenleme modundan çıkmak için klavyenizin ESC tuşuna basmanız gerekir. Düzenleme modundan çıkılınca tekrar komut moduna dönülür, aşağıdaki --INSERT-- yazısının kaybolduğunu görebilirsiniz.
Temel Komutlar
vi editöründen çıkmak için komut modundayken : tuşuna bastıktan sonra sırasıyla bir takım komutlar girmek gerekir.
Örneğin :q komutu programdan çıkmak istediğimiz anlamına gelir (quit). Öte yandan, dosya içeriğinde bir değişiklik yapmışsak, bunun için ya içeriği kaydetmek, ya da bu içerikten vazgeçmemiz gerekir. Yaptığımız içeriği kaydetmek için, dosyaya yazmamız (write) gerekir, bu yüzden komut :w şeklindedir. Eğer değişikliği yazıp, ardından vi'dan çıkmak istiyorsak, :wq yazıp ENTER tuşuna basmamız yeterlidir. Yapılan değişikliklerden vazgeçmek istiyorsak, programdan çıkmak ve bunu mecburi kılmak istiyoruz demektir, bunun için :q! yeterli olacaktır.
Komut modundayken, programa yapmak istediklerimizi bildirmek için : tuşuna basmak zorunda değiliz, bu sadece bazı durumlarda geçerlidir. Örneğin mevcut satırın sonuna gitmek için $ tuşuna basmamız yeterlidir. Benzer şekilde mevcut dosyanın en sonuna gitmemiz için Shift+g tuşları yeterlidir.
$ sembolü reguar expressions (düzenli ifadeler) içerisinde "sondaki" karaktere işaret ettiğinden satır sonuna bu işaretle gidilir, örneğin dosya sonuna gitmek için Shift+g yerine :$ işareti de kullanılabilir.
Yukarıdaki örnekte :$ dosya sonundaki satıra işaret ettiğine göre, $ yerine yazacağımız sayı ilgili satıra işaret edebilir. Gerçekten de 17. satıra gitmek için vi editöründe :17 yazıp ENTER tuşuna basmamız yeterli olacaktır.
vi editörü aynı zamanda çeşitli süslemeler de destekler. Örneğin dosyaların satır sayılarını görmek için :set number komutu uygulanabilir. Benzer şekilde satır sayılarını kaldırmak için :set nonumber komutunu kullanabilirsiniz.
Editörü iki parçaya bölmek mümkün. :split komutu ile mevcut ekran ikiye bölünür. :vsplit ile dikey olarak bölünür. Eğer bölerken dosya adı belirtmek istiyorsak bu da mümkün, :vsplit dosyaadi yazdığımızda dosyaadi ayrılmış kısımda açılacaktır.
Veya istersek :new ile yeni bir buffer açabiliriz. Tabii bu bufferdan çıkarken kaydetmek için ismini belirtmek gerekir. Örneğin yeni açtığımız buffer'ı kaydedip çıkmak için :wq yenibuffer.txt komutu kullanılabilir.
Açılan pencereler arasında gezmek için ister CTRL+w+w, istersek CTRL+w+yön kullanılabilir.
Last updated